Aziz Bernhard Lichtenberg II

Aziz Bernhard Lichtenberg
Ruhani Rahip ve İnanç Şehidi

Doğumu: Ohlau, 3 Aralık 1875
Ölümü: Hof, 5 Kasım 1943

Anma Günü: 5 Kasım

Biyografi

Yazan: Gotthard Klein

Bernhard Lichtenberg beş çocuklu Tüccar August Lichtenberg ile kızlık soyadı Hubrich olan karısı Emilie’nin ikinci çocukları olarak „Kültür savaşı“ yaşandığı sıralarda Prusya Otoriter Devletine mesafeli Orta Silezya ilçe merkezi Ohlau’da çoğunluğun Protestanlık etkisinde kaldığı bir çevrede yetişir. Hüma­nist Ohlau Lisesini bitirdikten ve Innsbruck ve Breslau Üniversitelerindeki teoloji tahsilini tamamladıktan sonra 21 Haziran 1899 tarihinde Breslau yakınlarındaki katedralin soylu piskoposu Kardinal Kopp tara­fından rahip olarak kutsanır. İlk görevi Neisse şehrindeki St. Jakob köy kilisesinde üçüncü papaz yar­dımcılığıdır. Ağustos 1900’den itibaren büyümekte olan imparatorluk başkentinde din adamı olarak yo­rul­madan ve korkmadan çalışır. İlk önce Friedrichsberg-Lichten­berg’deki St. Mauritius kili­sesinde (1900–1902), daha sonra Char­lotten­burg Herz Jesu kili­sesinde (1902–1903) ve Berlin St. Michael kili­se­sinde (1903–1905) yardımcı din adamı olarak, ardından da Fried­richs­felde-Karls­horst‘da (1905–1910) ve Pankow’da (1910–1913) yardımcı papaz olarak görev yapar. Lichtenberg  u papaz çıraklık döneminin ardından 18 Mart 1913 tarihinde Char­lottenburg’daki Herz Jesu kilisesi rahibi olur. Bir sürü üstesinden gelinemeyecek gibi gözüken mali sıkıntıya ve personel sıkışıklığına rağmen 30.000’in üzerinde Katolik insana dini yol gösteren aşırı büyüklükteki bu kilise yapısını yardımcı papazların mesuliyetinde bulunan beş yeni kiliseye  bölmeyi başarır. Lich­tenberg bu kiliselerin inşaatı için gerekli parayı yaptığı çok sayıdaki bağış toplama gezilerinden (1926 yılında Chicago’ya da gider) temin eder. Merkez Parti üyesi olduğu Charlottenburg Belediye Meclis Üyeleri toplantıları ile İlçe toplantılarında politik çıkarları Katolik azınlığın lehine değerlendirmeyi rahiplerin dünya sorumluluğunun bir özel tarzı olarak algılar.

Lichtenberg, Berlin Piskoposluğunun kurulmasıyla birlikte 1931 yılında orada ikamet etmeye başlar ve katedral piskopos danışmanı olu, 1932 yılında St. Hedwig ka­tedral rahibi ve sonunda 1938 yılında ka­tedral üst düzey din adamı olur. Böylelikle kilise hirarşisinde seçkin bir pozisyona yükselmiş olur; pis­ko­postan sonraki 2. adam –şayet böyle denilmesinde bir mahzur yoksa– olarak kabul edilir („Dignitas post Ponti­ficalem major“). Berlin Piskoposluk İdare Merkezinde görevli yüksek dereceli bir memur olarak ka­dın tarikat şubelerinin denetimlerinden, alkoliklerden, inanç değiştiren kişilerden, oraya yerleşenlerden ve özellikle de Ağustos 1938’den itibaren kendi resmi kiliselerinin sosyal yardımı kapsamında şefkatle ve değer verilerek özenle bakılan nasyonal sosyalist rejimin baskısı altındaki „Ari ırktan olmayan Katolik­ler­den“ sorumludur.

Lichten­berg’in, Almanya’da Yahudi soykırımının başlangıcı olan 9 Kasım 1938 tarihli „Kristal Gece“nin etkisinde kalarak St. Hedwigs ka­tedralinde yaptığı genel dua en bilinen duasıdır. Bu duada „Dün ne oldu­ğunu biliyoruz. Yarın ne olacağını bilmiyoruz. Bugün olanları ise yaşadık. Dışarıda tapınak yanıyor. Orası da Tanrı’nın bir evidir“ der (Elisabeth Kleemann’ın Hatıraları; DAB V/26: Proc. doc. varia, W 24). Lich­ten­berg bu geceden sonra her gün genel duasına Yahu­dileri ve „Ari ırktan olmayan Hıri­stiyan­ları“ (aynı za­manda diğer tüm yoksul ve baskı altında tutulan insanlar) da ekler.

Emniyet Gücü SS’in 26 Nisan 1940 tarihli değerlendirmesinde Lichten­berg „Katoliklik konusunda fanatik bir savaşçı ve aynı zamanda ateistlikle bir tuttuğu nasyonal sosyalizmin de fanatik bir aleyhtarıdır. Lich­ten­berg’in son zamanlardaki asıl işi Ari ırktan olmayan Hı­ris­tiyanlar için sosyal yardım organi­za­syo­nudur; onlara verdiği tavsiye mektupları ve düzenlediği belgelerle Almanya’dan çıkışlarını kolay­laş­tırmayı ve mümkün kılmak arzusundadır“ (Federal Arşiv, ZwArch D-H, ZB I 1584, Sayfa 249).

Lichtenberg, Piskopos Kont Galens’in (1878–1946) „Kışkırtıcı Vaazıyla“ harekete geçerek 26 Ağustos 1941 tarihinde bedensel ve zihinsel engellilerde işlenen ötenazi cinayetini de şu sözlerle protesto eder: „Ru­hu­mun rahip tarafı ahlak kuralları ve devlet kanunlarına karşı suç işlendiğini bilmenin yükü altında ezi­liyor. Ancak ben de onlardan biriysem, o zaman Alman Doktorların sayın Lideri,  sizden bir insan, Hı­ristiyan, rahip ve Alman olarak emriniz veya onayınızla işlenen suçlar ile yaşam ve ölüm üzerine işle­di­ğiniz ve Alman halkından intikam alınmasına davetiye çıkartan suçların hesabını soruyorum“ (A. ERB, Sayfa 80).

Lichtenberg 26 Ekim 1941 tarihinde isimsiz –gerçekte NSDAP tarafından tüm Almanya’ya yayılmış–  bir Yahudi düşmanlığıyla ilgili el ilanına karşı vaaz kürsüsünden şu  bildiriyi hazırlar (Berlin Asliye Mah­ke­mesi, PK Js 37/41 [321.41]): „Berlin evlerinde Yahudilere karşı kışkırtıcı bir el ilanı oradan oraya ya­yıl­mak­tadır. Bu ilanda, yanlış bir duyguya kapılıp Yahudileri herhangi bir şekilde destekleyen –bu dostça yakınlık gösterme olsa dahi– her Almanın milletine ihanet etmiş olacağı ileri sürülmektedir. Hıris­tiyanlıkla ilgisi olmayan bu zihniyet sizi bildiğinizden şaşırtmasın, Hazreti İsa’nın ‚Diğer insanları da ken­din gibi sev‘  bu­yur­duğu uymamız gereken  emrine göre hareket edin“. Lichtenberg 23 Ekim 1941 tari­hinde Milli İstih­barat Teşkilatı Gestapo tarafından „devlete düşman faaliyeti“ nedeniyle tu­tuklan­dığından bu konuda baş­ka bir bildiri yoktur. 25 Ekim 1941 tarihindeki sorgulamasında (DAB V/26) tüm samimiye­tiyle „Yahu­di­lerin tahliyesini ve bunun bütün belirtilerini içimden reddediyorum, çünkü bunlar ‚Diğer insanları da ken­din gibi sev‘ olan Hıristiyanlığın ana emrine karşıdır. Benim için Yahudiler de Tanrı’nın sureti olan ölüm­süz ruhlara sahip diğer insanlardır. Ancak ben bu hükümet emrine mani olamayacağım için sür­güne gön­derilen Yahudilere ve Yahudi Hıristiyanlara  din adamı olarak hizmet vermek için onlara sür­günde eşlik etmeye karar vermiştim. Şimdi bu fırsatı değerlendirerek Milli İstihbarat Teşkilatından bana bu izni ver­mesini rica ediyorum“ diyerek du­rumu kabul ve itiraf eder. Gestapo’nun 3 Kasım 1941 ta­rihli son ra­po­ru Lich­ten­berg’in nasyonal sosyalist rejime ve bu rejimin ırkçılık politikasına karşı göster­diği “mah­zur­lu düşünce biçimini” vurgular, özellikle de Lichtenberg’in bir çok kez („serbest eser­lerden“) kamp­larda din adamı olarak görev yapmaya hazır olduğunu belirtmesini (25 Ekim ve 3 Kasım 1941 ta­rih­li sor­gu­la­ma­lar; karşılaştırınız: Lichtenberg’den Stenig’e, 4 Kasım 1942; Lichtenberg’den Ostendorf’a, 15 Mart 1943; Pis­kopos Kont Preysing’in Dosya Notu, 29 Eylül 1943); Gestapo önce bu isteği Litz­mann­stadt get­to­sun­da değerlendirmeyi düşünse de sonra ciddiye almaz.

3 Kasım 1941 tarihinde Sulh Hakiminin tutuklama emri üzerine Lichtenberg aynı gün Berlin’deki Alt-Moabit nezarethanesine (367 no.lu hücre) götürülür. Lichtenberg bu tutuklama emrinden dolayı şi­kayet­çi olur, ancak şi­kayeti 8 Kasım tarihinde Özel Mahkeme tara­fından reddedilir. Lichtenberg genel dua ederek  „genel barışı bozmuştur“; duada devlet tedbirlerine yaptığı tenkit aynı zamanda „kışkırtıcıdır“; Lich­tenberg iki olay­da hıyanet yasasına karşı gelmiş ve bir olayda vaaz kürsüsünü kötüye kullanmış ol­du­ğun­dan kesin zanlıdır ve bu nedenle tutuklanması yerindedir „çünkü suçlunun verdiği cevaptan ser­best kalması halinde suçu tekrarlayacağı anlaşılmaktadır, işlediği suçun ağırlığı nedeniyle bu kat­la­nı­la­bilir bir durum olmadığından suçlu serbest bırakılmamalıdır“ denir. 2 Aralık 1941 tarihinde Berlin Asliye Mahkemesine Başsavcı tara­fından sunulan ve 5 Ocak 1942 tarihinde düzeltilen rapor nedeniyle Alman Adalet Bakanı 3 Mart 1942 tarihinde Lichtenberg’e hıyanet yasasına karşı gelmekten adli ko­vuş­turma ya­pıl­masını emreder. 22 Mayıs 1942 tarihinde Berlin Asliye Mahkemesi 1.Özel Mahkemesi [Asliye Mah­ke­mesi Başkanı Wulf Boeckmann, mahkeme üyesi Dr. Paul Hinke, mahkeme üyesi Ernst Herfurth, savcı Walther Nuthmann] B. Lichtenberg’i „Bir olayda vaaz kürsüsünü kötüye kullanmak, başka bir olayda ise hıyanet yasası §2’ye karşı gelmekten toplam 2 yıl hapis cezasına çarptırılmasına, polis nezaretinde ve nezarethanede tutuklu olarak geçirdiği sürelerin bu süreden düşülmesine“ ve 1.185,78 RM tutarındaki mah­keme masraflarını ödemeye mahkum eder. Lichtenberg’in cesur savunucusu Av. Dr. Paul Stenig ser­best bırakılması gerektiğini savunur. Ancak Özel Mahkemenin kararına prensip ola­rak hiç bir yasal yol ile karşı gelmek mümkün değildir.z. Lichtenberg 29 Mayıs 1942 tarihinde tu­tuklu bulunduğu neza­retha­neden cezasının tamamını çektiği –Askeri Hastanede geçirdiği süreler hariç– Berlin’deki Tegel Hapis­ha­ne­sine (Hücre 232) nakledilir. Ne Piskopos Kont Preysing’in Lichtenberg’in endişe verici sağlık du­ru­mu nedeniyle tutukluluğunun geçici bir sure kaldırılması için verdiği dilekçeler, ne de Apostolik Nun­tius Cesare Orsenigo’nun attığı dikkatli diplomatik adımlar olumlu bir sonuç verir. 29 Eylül 1943 tarihinde Papa Pius’ XII Lichtenberg’e Piskopos Kont Preysing’in sela­mını şahsen iletir. Papa (30 Nisan 1943) tari­hinde şunları yazar: „Katoliklerin, özellikle de Berlinli Katoliklerin Ari ırktan olmayanlara zor durumlarında büyük bir sevgi göstermiş olmaları bizleri teselli etti; bağlamda tutuklu bulunan yüksek rütbeli din adamı Lichtenberg’in merhametini ve samimi duygu­daş­lığını özellikle takdir ediyoruz“. Papa’nın bu ilgisi Lich­tenberg’i „derinden mutlu eder“ (H. G. MANN, Sayfa 105 ve 111).

Lichtenberg’in tutuklanmadan önce bayağı bozulmaya başlamış olan sağlık durumu hapishanedeki ye­ter­siz beslenme ve hapishane hayatının şartları nedeniyle iyice kötüleşir. İlerleyen böbrek ve idrar yol­la­rı rahatsızlığı nedeniyle bir çok kez hastanede yatar. Serbest bırakılması gereken gün dahi genel sağlık durumunun çok kötü olması nedenliyle hapishane hastanesindedir. Lichtenberg serbest bı­ra­kıl­mak ye­ri­ne otomatik olarak Gestapo’ya „yeniden yakalattırılır“ ve Friedrichs­felde’deki Wuhlheide iş eğitim kam­pına götürülür. Sağlık durumunun endişe verici olduğu kayıtlara geçmiş olmasına rağmen Alman Em­ni­yet Gücü Başkanlığı Dachau toplama kam­pına gönderil­mesine karar verir.

Topluca nakledilenler arasında bulunan „sürgüne gönderilen mahkum“ Lichtenberg 3 Kasım 1943 tari­hinde Hof’a varır. Ertesi sabah sağlık durumunun hayati tehlike arz etmesi nedeniyle „hapishane doktoru tara­fından“ Hof Şehir Hastanesine sevk edilir ve bir Herz-Jesu Cuma olan 5 Kasım 1943 günü saat 18.00’e doğru bu hastanede ölür. Beklenenin aksine cesedi yakılmak yerine Hof polisi tarafından serbest bırakılır, Berlin’e götürülür ve 16 Kasım 1943 tarihinde St. Sebastian kilisesindeki piskoposluk re­ki­ye­min­den sonra St. Hedwig’deki eski katedral mezarlığına (Alter Domfriedhof) gömülür. 1965 yılından itibaren ise Lichten­berg’in cesedinden kalan parçalar St. Hedwig katedralinin içindeki kilisede gömülüdür. Lich­ten­berg 23 Ha­ziran 1996 tarihinde kendisine sınırlı bir dini yücelik tanıyan ve ölüm günü olan 5 Kasım’ın seremonili anma günü olmasına karar veren Papa Johannes Paul II tarafından inanç şehidi olarak aziz ilan edilir. 7 Temmuz 2004 tarihinde ise İsrail Anma Dairesi Yad Vashem Lichten­berg’e „Righteous among the Nations“ nişanını verir.

 

Seçilen Eserler

ALFONS ERB, Bernhard Lichtenberg, Dompropst von St. Hedwig zu Berlin [Berlin Yakınlarındaki St. Hedwig Katedrali Üst Düzey Din Adamı], Berlin 1946-⁵1968. – KURTMARTIN MAGIERA, Bernhard Lichtenberg, „Der Gefangene im Herrn“ [„Tanrıdaki Mahkum“], Berlin 1963. – WALTER HRUZA, Dompropst Bern­hard Lichten­berg. Artikel zum Seligsprechungs-Prozeß[,Katedral Üst Düzey Din Adamı Bernhard Lichten­berg, Aziz ilan edilme davasına ait makale], Berlin 1967. – KARL GROBBEL, Bern­hard Lichten­berg, Berlin 1967-²1989. – OTTO OGIER­MANN, Bis zum letzten Atemzug – Der Prozeß gegen Bernhard Lichten­berg, Dompropst an St. Hedwig in Berlin [Son Nefesine Kadar – Berlin’deki St. Hedwig Katedrali Üst Düzey Din Adamı Berhard Lichten­berg’e Karşı Açılan Dava], Leipzig [1968] ⁴1983; özet baskı Leutes­dorf 1985; İtalyan baskısı Brescia 1974; Polonya baskısı Paris 1983. – H. G. MANN, Prozeß Bernhard Lichten­berg. Ein Leben in Dokumenten [Bernhard Lichten­berg Davası. Belgelerle Bir Hayat], Berlin 1977. – GOTTHARD KLEIN (Uyarlayan), Berolinen, Canonizationis Servi Dei Bernardi Lichtenberg [Positio super martyrio]; Baskı: Congregatio de causis sanctorum; Band 1: Informatio, Band 2: Summarium – Documenta, Band 3: Summarium – Depositiones testium, Roma 1992. – Berolinen. Decretum super martyrio [2 Temmuz 1994] Acta Apostalicae Sedis 86 (1994), Sayfa 990–992. – DIETER HANKY, Bern­hard Lichten­berg. Priester – Bekenner – Martyrer … ein Priester ohne Furcht und Tadel … [Rahip – İnançları Doğrultusunda Yaşayan – İnanç Şehidi …korkusuz ve kusursuz bir rahip…], Berlin 1994. – ERICH KOCK, Er widerstand. Bernhard Lichten­berg. Dompropst bei St. Hedwig, Berlin [O Karşı Geldi, Bern­hard Lichten­berg, Berlin St. Hedwig Katedrali Üst Düzey Din Adamı], Berlin 1996. – CHRISTIAN FELDMANN, Wer glaubt, muß widerstehen, Bernhard Lichtenberg – Karl Leisner [İnanan Karşı Gelmelidir, Bernhard Lichtenberg – Karl Leisner], Freiburg–Basel–Viyana 1996, Sayfa 15–146. – Özel Mah­ke­menin Lichtenberg İçin Verdiği Kararın İptali [17 Haziran 1996] Neue Juristische Wochen­schrift [Yeni Haftalık Hukuk Dergisi] 1996, Defter 41, Sayfa 2740–2742. – IOANNES PAULUS II, Litterae Apostolicae „Ego veni“ [23 Haziran 1996] Acta Apostolicae Sedis 89 (1997), Sayfa 87–88. – MARTIN HÖLLEN, Er widerstand – Bernhard Lichten­berg. Begleitheft zur Videokassette 42 55244 [O Karşı Geldi; 42 55244 video kasetine ait kitapçık], Berlin 1997. – GOTTHARD KLEIN, Seliger Bern­hard Lichten­berg [Aziz Bernhard Lichten­berg], Regensburg 1997. – LUCİA SCHERZBERG, Kirchen­reform mit Hilfe des National­sozialismus. Karl Adam als kontextueller Theologe [Nasyonal Sosyalizmin Yardımıyla Kilise Reformu. Karl Adam, Bağlantıları Olan Teolog], Darmstadt 2001, Sayfa 267–276. – TOMASZ ZAGAŁA, Kapłan w świecie bez boga. Ksiądz Bernard Lichten­berg z Oławy (1875–1943) [Kafir Dünyada Papaz Yardımcısı, Ohlau’lu Rahip Bernhard Lichtenberg], Breslau 2003. – KEVİN P. SPİCER, Resisting the Third Reich. The Catholic Clergy in Hitler’s Berlin, DeKalb 2004, Sayfa 160–182, 213–220. – EBERHARD RÖHM / JÖRG THIERFELDER, Juden, Christen, Deutsche [Yahudiler, Hıristiyanlar, Alman] 1933–1945, Band 4/I, Stuttgart 2004, Sayfa 283–298. – İSRAEL GUTMAN (Yayımlayan), Lexikon der Gerechten unter den Völkern. Deutsche und Österreicher [Milletlerin İçindeki Haklıların Lugatı. Almanlar ve Avusturyalılar]. Yayımlayan v. DANIEL FRAENKEL ve JAKOB BORUT, Göttingen 2005, Sayfa 180–182. – Vor die Tür ge­setzt. Im National­sozialismus verfolgte Berliner Stadt­verordnete und Magistrats­mitglieder, 1933–1945 [Kapının Önüne Koydular. Nasyonal Sosyalizm Baskısı Altında Kalan Berlin Belediye Meclis Üyeleri, 1933–1945] (Redaktör: CHRİSTİNE FİSCHER DEFOY [vd]), Berlin 2006, Sayfa 271–272. – BARBARA / LUDGER STÜHL­MEYER, Bern­hard Lichten­berg. Ich werde meinem Gewissen folgen, Kevelaer 2013-²2018. – CAROLINE / PHILIPP VON KETTELER, Bern­hard Lichten­berg. Sein Leben für Kinder erzählt [Onun hayatı çocuklara söyledi], Münster 2014. – BRENDA GAYDOSH, Bern­hard Lichten­berg. Roman Catholic Priest and Martyr of the Nazi Regime, Lanham [vd] 2017.